Hangi etkenler çocuk ve ergenlerde OKB’yi tetikliyor?
Obsesif Kompulsif Bozuklukların biyo-psiko-sosyal bir hastalık olduğunu belirten uzmanlar, çocuk ve ergenlerde mükemmeliyetçilik, ‘ya daima ya hiç’ üslubu fikir kalıpları ve aksiye odaklanma üzere bilişsel süreçlerin OKB oluşumunda, tetiklenmesinde ve sürmesinde kıymetli rol oynadığını vurguluyor. Uzmanlar, bilhassa daha küçük yaş kümesinde takıntıları belirlemenin epey güç olduğuna dikkat çekiyor ve tedavide kesinlikle psikoterapiye yer verilmesini tavsiye ediyor. Uzmanlara nazaran aile ortamında bağlantının kısıtlı olması, hislerine gereğince ehemmiyet verilmemesi ve çok müdaheleci ebeveyn yaklaşımları çocuk ve ergenlerde OKB’yi tetikliyor.
Üsküdar Üniversitesi NPİSTANBUL Beyin Hastanesi Çocuk – Ergen Psikiyatri Uzmanı Dr. Ali Mert Beşenek, çocuklarda ve ergenlerde görülebilen Obsesif Kompulsif Bozuklukların teşhis biçimlerine, yol açan nedenlere ve tedavi tekniklerine değindi.
Halk ortasında vesvese olarak tanımlanıyor
Obsesif Kompulsif Bozukluk ya da kısa ismi ile OKB’nin halk ortasında ‘takıntı bozukluğu’ ya da ‘vesvese’ üzere çok farklı isimlerle bilindiğini vurgulayan Çocuk – Ergen Psikiyatri Uzmanı Dr. Ali Mert Beşenek, “İsminden de anlaşılacağı üzere OKB iki bileşenden oluşuyor. Bunlar ‘obsesyonlar’ ve ‘kompulsiyonlar’ olarak tanımlanıyor. Saçma, mantıksız, gereksiz ve yersiz olduğunu bildiğimiz halde aklımızdan çıkaramadığımız, denetimimiz dışında zihnimize giren, bizi zorlayan ve gerilime sokan niyetlere obsesyon yani takıntı ismi veriliyor. Obsesif niyetlerin bizde yarattığı huzursuzluk, kasvet, gerginlik ve rahatsızlık hissini azaltmak için yaptığımız davranışlar ise kompulsiyon yani zorlantı olarak tanımlanıyor.” dedi.
Yaş küçüldükçe obsesyonları fark etmek zorlaşıyor
Bir çocuğun 10 kez ışığı açıp kapamazsa anne ve babasına makûs bir şey olacağını düşünmesinin ‘obsesyon’, bunun yarattığı gerginlik ile baş edemeyip bu çocuğun 10 defa ışığı açıp kapamasının ise ‘kompulsiyon’ olarak değerlendirildiğini belirten Beşenek, “Çocuk ve ergenlerde hem obsesyonlar hem de kompulsiyonlar çok farklı hallerde ve içeriklerde karşımıza çıkabiliyor. Yaş küçüldükçe obsesyonları tam olarak fark edebilmek ve tanımlamak zorlaşıyor ve genelde yalnızca kompulsiyonlar biçiminde görülüyor.” sözlerini kullandı.
Aile ortamı OKB oluşumunda kıymetli bir etken
Çocuk – Ergen Psikiyatri Uzmanı Dr. Ali Mert Beşenek, her psikiyatrik hastalıkta olduğu üzere OKB’nin de biyo-psiko-sosyal bir hastalık olduğunu söyledi ve kelamlarına şöyle devam etti:
“OKB’nin biyolojik tarafını genetik yüklülük oluşturuyor ve ailede OKB yahut gibisi bir hastalık olması çocuklarda OKB riskini artırıyor. Ruhsal istikametten ise çocuğun kendisi ve kişiliği ile ilgili etmenler devreye giriyor. Mükemmeliyetçilik, ‘ya daima ya hiç’ biçimi fikir kalıpları, felaketleştirme, aksiye odaklanma ve çok genelleme üzere bilişsel süreçler OKB oluşumunda, tetiklenmesinde ve sürmesinde değerli rol oynuyor. OKB’nin toplumsal istikametinde ise en büyük etmen aile ve ebeveynlerin tavırlarıdır. Bağlantının kısıtlı olduğu, hislere gereğince kıymet verilmeyen, çok muhafazacı ve çok müdahaleci ebeveynlik biçimlerinin mevcut olduğu, çocuğun kendisi olarak var olmasına ortam hazırlanmayan, çocuğun kelam sahibi olduğunu fark edemediği, çocuk ismine kararlar alınan aile ortamlarında OKB’nin daha fazla görüldüğünü söyleyebiliriz.”
Sınırlar uygun çizilmeli
Ilımlı seviyede düzenlilik, tertiplilik ve mükemmeliyetçiliğin toplumda kabul gören, takdir edilen ve hatta teşvik edilen durumlar olduğunu hatırlatan Dr. Ali Mert Beşenek, “Ancak burada hastalık ve yeterlilik hali ortasındaki hududu âlâ çizmek gerekiyor. Çocuk ve ergenin bu davranışları ne vakit obsesyon boyutuna varıp çocukta ruhsal bir sorun yaratmaya başlarsa beraberinde okul – aile – akran işlevselliğinde bozulmalar meydana gelir. Takıntıları nedeniyle beşerlerle alakaya girmekten kaçınabilir, okula gitmek istemeyebilir, dışarı çıkmak istemeyebilir yahut konuta konuk gelmesini istemeyebilir. Bütün bu örneklerde olduğu üzere çocuğun hayatında önemli bozulmaya sebep olabilecek seviyedeki takıntılar ve zorlantılar bir çocuk psikiyatri uzmanı tarafından değerlendirilmeli.” dedi.
Davranışları tik olarak düşünülebilir
Özellikle daha küçük yaş kümesinde takıntıları belirlemenin epeyce güç olduğuna dikkat çeken Dr. Ali Mert Beşenek, “Küçük yaştaki çocuklarda büyüsel fikirler hayli sık görülüyor. Bu durum çocuğun gelişimsel olağan bir özelliği olarak kabul edilebilir. Ayrıyeten yeniden küçük yaştaki çocuklar takıntılarını tam olarak tanım edemedikleri için bunu bir ‘iç ses’ yahut ‘iç sıkıntısı’ olarak tanım edebilirler. Bu durum dert bozuklukları yahut psikotik rahatsızlıklar ile karışabilir. Benzeri biçimde kompulsiyonlar dışarıdan anlamsız hareketler olarak algılanabilir ve çocuğun bu davranışlarının bir çeşit tik olduğu düşünülebilir.” diye konuştu.
Psikoterapi tedavinin bir modülü olmalı
OKB’nin tedavisinde önerilen yolların ilaç tedavileri ve psikoterapileri kapsadığını belirten NPİSTANBUL Beyin Hastanesi Çocuk – Ergen Psikiyatri Uzmanı Dr. Ali Mert Beşenek, “İşlevsellikteki bozulma seviyesi çok ağır olan olgularda ilaç tedavisi kesinlikle öneriliyor ve ilacın aktif dozda uzun mühletler kullanılması gerektiği belirtiliyor. Hastalığın şiddetinden bağımsız olarak hem hafif hem de ağır olgularda psikoterapinin kesinlikle tedavinin bir kesimi olması gerektiği kabul ediliyor. Bu açıdan OKB tedavisine tesiri en besbelli psikoterapi çeşidinin “Bilişsel Davranışçı Terapi” olduğunu söyleyebiliriz.” dedi.
Kaynak: (BHA) – Beyaz Haber Ajansı
